جنگ نهاوند، یکی از سرنوشت‌سازترین نبردهای تاریخ، در سال ۶۴۲ میلادی (۲۱ هجری قمری) میان سپاه ساسانی و اعراب مسلمان رخ داد. این نبرد که به «فتح‌الفتوح» مشهور است، با پیروزی اعراب به پایان رسید و سرآغازی بر تغییرات بنیادین در ساختار قدرت سیاسی و فرهنگی منطقه شد.

پایگاه خبری تحلیلی رویداد ۳۶۰ | امپراتوری ساسانی در قرن هفتم میلادی، یکی از بزرگ‌ترین قدرت‌های جهان باستان بود. با این حال، جنگ‌های فرسایشی با امپراتوری روم شرقی و شورش‌های داخلی، این امپراتوری را به‌طرز قابل‌توجهی تضعیف کرده بود. ظهور اسلام در شبه‌جزیره عربستان و گسترش فتوحات مسلمانان، تهدید جدی دیگری برای ساسانیان محسوب می‌شد.

ایران در آستانه فروپاشی: زمینه‌های تاریخی جنگ نهاوند

پس از شکست سنگین ایرانیان در جنگ قادسیه و جلولا، نیروهای عرب به‌سرعت بخش‌های مهمی از سرزمین‌های غربی ایران را تصرف کردند. یزدگرد سوم، آخرین پادشاه ساسانی، تلاش کرد سپاهی بزرگ را گردآوری کند تا جلوی پیشروی مسلمانان را بگیرد و اعتبار از‌دست‌رفته امپراتوری را بازگرداند.

میدان نبرد نهاوند:

در سال ۶۴۲ میلادی، دو سپاه در نزدیکی نهاوند، در غرب ایران، به مصاف یکدیگر رفتند. سپاه ساسانی با حدود ۱۰۰ هزار نفر به فرماندهی فیروزان (یا مهران)، یکی از ژنرال‌های برجسته ساسانی، وارد میدان شد. در سوی دیگر، سپاه مسلمانان با حدود ۳۰ هزار نفر تحت فرماندهی نعمان بن مقرن آماده نبرد بود.

استراتژی و تاکتیک‌ها:

فیروزان با استقرار نیروهای خود در دژی مستحکم، به دنبال فرسایش توان دشمن بود. اما فرماندهان عرب با یک نقشه هوشمندانه، تظاهر به عقب‌نشینی کردند تا سپاه ساسانی را از مواضع دفاعی‌شان بیرون بکشند. این تاکتیک موفقیت‌آمیز بود و به مسلمانان اجازه داد تا در نبردی رو در رو خطوط دفاعی ایرانیان را بشکنند.

در جریان این نبرد سنگین، نعمان بن مقرن، فرمانده اصلی اعراب، کشته شد و فرماندهی به حذیفه بن یمان سپرده شد. علی‌رغم این تلفات، نیروهای عرب توانستند پیروزی قاطعی به دست آورند و سپاه ایران را به‌طور کامل متلاشی کنند.

پیامدهای جنگ نهاوند:

شکست در نهاوند، عملاً به معنای پایان امپراتوری ساسانی بود. یزدگرد سوم مجبور شد به مناطق شرقی ایران بگریزد و قدرت مرکزی ساسانیان از هم فروپاشید. این نبرد نه تنها ساختار سیاسی ایران را تغییر داد، بلکه آغازگر ورود اسلام به فرهنگ و تمدن ایرانی شد.

اهمیت تاریخی:

جنگ نهاوند به دلیل نتایج عمیق خود، به «فتح‌الفتوح» شهرت یافته است. این نبرد یکی از کلیدی‌ترین مراحل در تاریخ فتوحات اسلامی بود که مسیر گسترش اسلام را در سرزمین‌های شرقی هموار کرد. از سوی دیگر، این نبرد یکی از نمونه‌های برجسته در تاریخ نظامی است که نشان‌دهنده اهمیت استراتژی و مدیریت میدان نبرد در تعیین سرنوشت جنگ‌هاست.

نهاوند، یکی از شهرهای کهن و استراتژیک ایران، در جنوب استان همدان و دامنه‌های زاگرس قرار گرفته است. این شهر که ریشه‌های آن به دوره مادها بازمی‌گردد، در دوران هخامنشیان و ساسانیان به‌عنوان یکی از مراکز راهبردی و نظامی اهمیت ویژه‌ای داشت.

نهاوند به دلیل موقعیت جغرافیایی در تقاطع راه‌های تجاری و کاروان‌روهای قدیمی، نقشی کلیدی در تبادلات اقتصادی و فرهنگی ایفا می‌کرد. در دوره ساسانی، نهاوند به یکی از مراکز مهم نظامی و اداری تبدیل شد و در قرن هفتم میلادی شاهد نبرد تاریخی میان سپاه ساسانی و اعراب مسلمان بود که به تغییرات عمیقی در ساختار سیاسی و مذهبی منطقه انجامید. این شهر در طول قرون اسلامی نیز به‌عنوان مرکز فرهنگی و علمی شناخته می‌شد و آثاری از دوران‌های مختلف، از جمله دوره‌های ایلخانی و صفوی، همچنان در آن باقی مانده است.

بیشتر بخوانید:

• عکس+ دوران کودکی احمد شاه قاجار | لحظه ‌ای به یاد ماندنی پس از شکار پلنگ در سال ۱۲۸۷
• اقتصاد دوران قاجار؛ از کشاورزی سنتی تا نفوذ قدرت‌های خارجی
• رزاس / هتلی با تاریخ ۲۰۰ ساله در کاشان که از ویرانی به جواهر معماری تبدیل شد+ تصاویر

انتهای پیام