بانک تجارت توپخانه، با پیشینه‌ای که به دوره قاجار بازمی‌گردد، یکی از باشکوه‌ترین بناهای تاریخی پایتخت در میدان امام خمینی (میدان توپخانه سابق) است.

رویداد 360 | بانک تجارت توپخانه در ۱۲ بهمن ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۴۴۰ در فهرست میراث ملی ایران جای گرفت و آخرین بازمانده از بافت تاریخی میدان توپخانه قدیم به شمار می‌رود. ترکیب بی‌نظیر کاشی‌کاری‌های هفت‌رنگ، گچ‌بری‌های ظریف و طاق‌های رومانسک، این بنا را به یکی از جذاب‌ترین جاذبه‌های گردشگری تهران تبدیل کرده است.

تاریخچه پرفراز و نشیب از بانک شاهی تا بانک تجارت

آغاز فعالیت بانک‌داری نوین در ایران

در سال ۱۲۶۶ هجری شمسی، «بانک جدید شرق» به عنوان نخستین نهاد مالی مدرن ایران در عمارت میرزا قهرمان امین‌لشکر واقع در ضلع شرقی میدان توپخانه فعالیت خود را آغاز کرد. این بانک که زیر نظر «بارون جولیوس دو رویتر» اداره می‌شد، با چاپ اسکناس و پرداخت سود به سپرده‌ها، پایه‌گذار تحولات مالی در کشور شد. در سال ۱۲۶۹ هجری شمسی، بانک شاهنشاهی ایران با خریداری این ساختمان، امتیاز انحصاری نشر اسکناس را تا سال ۱۳۰۹ در اختیار گرفت.

ساخت بنای کنونی: تلفیق هنر شرق و غرب

ساختمان فعلی بانک تجارت طی سال‌های ۱۳۰۶ تا ۱۳۰۸ هجری شمسی بر روی ویرانه‌های بنای قبلی احداث شد. طراحی این بنا که الهام‌گرفته از بانک‌های اروپایی است، توسط مهندسان انگلیسی آغاز شد؛ اما سردر خیره‌کننده آن اثر استاد حسین لرزاده، آخرین معمار سنتی ایران، است. لرزاده در خاطراتش از همکاری با مهندسان انگلیسی می‌گوید: «طرح سردر ایرانی-اسلامی را ارائه دادم که با استقبال روبه‌رو شد و اجرای آن را به من سپردند.»

تحولات پس از انقلاب اسلامی

پس از ملی‌سازی بانک‌ها در سال ۱۳۵۸، این بنا به شعبه ارزی بانک تجارت تبدیل شد. در سال‌های اخیر، خزانه تاریخی زیرزمین به موزه بانکداری ایران تغییر کاربری داده و اسناد مالی قدیمی، صندوق‌های امن قاجاری و دستگاه‌های چاپ اسکناس در آن به نمایش گذاشته شده‌اند.

معماری بانک تجارت توپخانه: از گوتیک تا مقرنس

نمای بیرونی: ترکیب سبک‌های تاریخی

ساختمان بانک با الهام از کلیساهای باسیلیکایی اروپا طراحی شده است: پنجره‌های کشیده با قوس‌های جناغی، دیوارهای ضخیم آجری و ستون‌های رفیع سنگی. اما عناصر ایرانی مانند کاسه‌سازی در سردر ورودی، کتیبه‌های کاشی‌کاری شده با عبارت «عمل حاج حسین کاشی‌ساز» و بادگیرهای مرتفع، هویت شرقی بنا را حفظ کرده‌اند.

فضای داخلی: موزه‌ای از هنر و تاریخ

سالن مرکزی بانک با سقف چوبی منبت‌کاری شده و ستون‌های مقرنس‌کاری، یادآور کاخ‌های هخامنشی است. در بخشی از این بنا، شعبه‌ای نمادین از دهه ۴۰ شمسی بازسازی شده است که صندوق‌های قدیمی، ماشین‌تحریرها و میزهای کار کارمندان دوره قاجار را به نمایش می‌گذارد.

مسیر دسترسی و اطلاعات بازدید

• آدرس دقیق: ضلع شرقی میدان امام خمینی، نبش خیابان فردوسی (مشاهده روی نقشه).
• ساعات بازدید: همه روزه از ۸ صبح تا ۱۶ (موزه: ۱۰ تا ۱۶).
• هزینه ورودی: بازدید از محوطه رایگان؛ ورود به موزه ۲۰ هزار تومان.

پرسش‌های متداول

آیا بانک تجارت توپخانه هنوز فعال است؟

بله. این بنا هم به عنوان شعبه ارزی بانک تجارت و هم به عنوان موزه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

قدیمی‌ترین بخش بنا کدام است؟

سردر ورودی با کاسه‌سازی استاد لرزاده و درختان کاج محوطه بانک که از سال ۱۳۰۸ تاکنون پابرجا هستند.

چرا این بنا در معماری تهران منحصربه‌فرد است؟

این بنا تنها نمونه باقی‌مانده از تلفیق سبک گوتیک اروپایی با معماری سنتی ایرانی در دوره پهلوی اول است.

بانک تجارت توپخانه نه تنها نمادی از تاریخ مالی ایران، که گواهی زنده بر تعامل هنر شرق و غرب است. بازدید از این اثر تاریخی، سفری به عمق تحولات اقتصادی و فرهنگی ایران معاصر محسوب می‌شود.

انتهای پیام