آیا هوش مصنوعی برنده نوبل میشود؟ | آینده علم و جوایز جهانی در دستان فناوری
هوش مصنوعی در حال حاضر صنایع مختلفی از بانکداری و امور مالی گرفته تا فیلم و روزنامهنگاری را تحت تأثیر قرار داده است و دانشمندان در حال بررسی این هستند که آیا ممکن است هوش مصنوعی حوزه علم را دگرگون کند، یا حتی برندهی جایزه نوبل شود یا نه.
در سال ۲۰۲۱، دانشمند ژاپنی هیروآکی کیتانو «چالش نوبل تورینگ» را مطرح کرد و از پژوهشگران خواست تا یک «دانشمند هوش مصنوعی» بسازند که بتواند بهطور مستقل تحقیقات علمیای را انجام دهد که تا سال ۲۰۵۰ شایسته دریافت جایزه نوبل باشد.
در حالی که نام برندگان نوبل امسال بین ۷ تا ۱۴ اکتبر اعلام میشود، برخی دانشمندان بهطور جدی در پی توسعه یک همکار هوش مصنوعی هستند که شایسته دریافت این جایزه باشد.
طبق گفته راس کینگ، استاد هوش ماشینی در دانشگاه چالمرز سوئد، در حال حاضر حدود ۱۰۰ «دانشمند ربات» در جهان وجود دارند.
در سال ۲۰۰۹، کینگ و همکارانش مقالهای منتشر کردند که در آن «دانشمند ربات آدام» را معرفی کردند، نخستین ماشینی که بهطور مستقل اکتشافات علمی انجام داد.
کینگ به خبرگزاری فرانسه گفت: «ما رباتی ساختیم که خود به کشف علوم جدید پرداخت، ایدههای علمی تولید کرد، آنها را آزمایش و سپس تأیید کرد که درست هستند.»
این ربات قادر بود بهطور مستقل فرضیههایی ایجاد کند، آزمایشهایی برای آزمودن آنها طراحی کند و حتی آزمایشگاههای رباتیکی را برای اجرای این آزمایشها برنامهریزی کند و از این فرآیند یاد گرفته و آن را تکرار کند.
بی اهمیت نیست
آدام بهعنوان یک دانشمند ربات مأمور بررسی سازوکارهای درونی مخمر شد و توانست کارکرد ژنهایی را که قبلاً در این موجود ناشناخته بودند، کشف کند. در مقالهای که توسط سازندگان این ربات منتشر شد، اشاره شده بود که این اکتشافات «محدود» بودهاند، اما به هیچ وجه «بیاهمیت» نبودند.
بعداً ربات دیگری به نام «ایو» برای مطالعه داروهای احتمالی جهت درمان مالاریا و دیگر بیماریهای گرمسیری طراحی شد.
به گفته راس کینگ، دانشمندان ربات در حال حاضر از چندین مزیت نسبت به همتایان انسانی برخوردارند. او توضیح داد: «این تحقیقات هزینه کمتری دارند، زیرا رباتها ۲۴ ساعته و در تمامی روزهای هفته کار میکنند»، همچنین آنها در ثبت دقیق جزئیات هر مرحله از فرآیند بسیار بهتر عمل میکنند.
با این حال، کینگ اعتراف کرد که هوش مصنوعی هنوز با رسیدن به سطح دانشمندی در حد نوبل فاصله زیادی دارد و افزود که برای رسیدن به آن سطح، باید «بسیار هوشمندتر» شود و بتواند «درک کلیتری» از مسائل پیدا کند.
هنوز راه درازی مانده
اینگا استرومکه، دانشیار دانشگاه علم و فناوری نروژ، اظهار داشت که حرفه علمی همچنان از تصاحب کامل توسط ماشینها در امان است. او به خبرگزاری فرانسه گفت: «سنت علمی به این زودیها به دست ماشین تصاحب نخواهد شد.»
با این وجود، او اشاره کرد که این به معنای «غیرممکن بودن» نیست و بهوضوح میتوان دید که هوش مصنوعی در حال تغییر روش انجام فعالیتهای علمی است و این تأثیر در آینده هم ادامه خواهد داشت.
یکی از نمونههای فعلی کاربرد هوش مصنوعی، «آلفافولد» است، مدلی که توسط شرکت دیپمایند وابسته به گوگل طراحی شده و از آن برای پیشبینی ساختار سهبعدی پروتئینها بر اساس توالی اسیدهای آمینه استفاده میشود. استرومکه توضیح داد: «ما میدانستیم که بین اسیدهای آمینه و شکل سهبعدی نهایی پروتئینها ارتباطی وجود دارد… و از یادگیری ماشینی برای پیدا کردن این رابطه استفاده کردیم.»
او افزود که چنین محاسبات پیچیدهای برای انسانها بیش از حد طاقتفرساست: «ما ماشینی داریم که کاری را انجام داده که هیچ انسانی قادر به انجام آن نبوده است.»
اما استرومکه همچنین به یکی از محدودیتهای مدلهای فعلی هوش مصنوعی، مانند شبکههای عصبی، اشاره کرد. این مدلها در پردازش حجم عظیمی از دادهها و ارائه پاسخها بسیار توانمند هستند، اما توانایی چندانی در توضیح علت صحت این پاسخها ندارند. بنابراین، در حالی که بیش از ۲۰۰ میلیون ساختار پروتئینی که توسط آلفافولد پیشبینی شدهاند «بسیار مفید» هستند، استرومکه میگوید که این دستگاه «هیچ چیزی درباره میکروبیولوژی به ما نمیآموزد.»
کمک به توسعه هوش مصنوعی
به گفته این پژوهشگر، علم هدفش درک جهان است، نه فقط «حدس زدن صحیح». با این حال، پیشرفتهای چشمگیری که توسط آلفافولد انجام شده، باعث شده است کارشناسان، ذهنهای پشت این پروژه را به عنوان پیشتازان دریافت جایزه نوبل بشناسند.
در سال ۲۰۲۳، جان جامپر، مدیر دیپمایند گوگل، و دمیس هسابیس، مدیرعامل و یکی از بنیانگذاران این شرکت، موفق به دریافت جایزه معتبر لسکر شدند.
گروه تحلیلگر «کلاریویت» که بر روی نامزدهای احتمالی نوبل در علوم نظارت دارد، این دو نفر را از گزینههای اصلی برای دریافت جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۴ معرفی کرده است؛ برندگان این جایزه در ۹ اکتبر اعلام خواهند شد.
دیوید پندلبری، رئیس این گروه پژوهشی، خاطرنشان کرد که مقاله منتشر شده توسط جامپر و هسابیس در سال ۲۰۲۱ هزاران بار مورد استناد قرار گرفته است، اما هیئت داوران نوبل معمولاً با تأخیر به کارهای علمی توجه میکنند، زیرا بیشتر اکتشافاتی که برنده جایزه نوبل میشوند، مربوط به دهههای گذشته هستند.
با این حال، پندلبری اطمینان دارد که فاصله چندانی تا روزی که تحقیقات انجام شده به کمک هوش مصنوعی، معتبرترین جوایز علمی جهان را دریافت کنند، باقی نمانده است. او به خبرگزاری فرانسه گفت: «من مطمئنم که در دههی آینده جوایز نوبلی اهدا خواهد شد که به نوعی با کمک محاسبات به دست آمدهاند، و این روزها بخش اعظم محاسبات توسط هوش مصنوعی انجام میشود.»
بیشتر بخوانید:
- هوش مصنوعی چیست؟ همهچیز درباره کاربردها، چالشها و آینده این فناوری پیشرو
- هوش مصنوعی متا / آیندهای نوین در تولید ویدئو و کلیپ صوتی
- AGI چیست؟ آشنایی با هوش مصنوعی عمومی و کاربردهای آن
