رشد نقدینگی در اقتصاد ایران؛ تهدید یا فرصت؟
رشد نقدینگی در اقتصاد ایران طی سالهای اخیر به یکی از موضوعات مهم و چالشبرانگیز تبدیل شده است. در حالی که برخی اقتصاددانان از افزایش نقدینگی به عنوان فرصتی برای تحریک تولید و اشتغال نام میبرند، عدهای دیگر این پدیده را تهدیدی جدی برای تورم و ارزش پول ملی میدانند.
به گزارش رویداد ۳۶۰؛ رشد نقدینگی به معنای افزایش حجم پول در گردش است که در صورت عدم مدیریت صحیح میتواند به تورم و افت ارزش پول ملی منجر شود. رشد نقدینگی در اقتصاد ایران دلایل مختلفی دارد؛ از سیاستهای پولی بانک مرکزی و دولت گرفته تا افزایش پایه پولی و پرداختهای بدون پشتوانه. در این مقاله، به بررسی این موضوع پرداخته و فرصتها و تهدیدهای آن را تحلیل میکنیم.
۱٫ دلایل رشد نقدینگی
یکی از عوامل اصلی رشد نقدینگی در اقتصاد ایران، افزایش پایه پولی به دلیل کسری بودجه دولت است. وقتی دولت برای تأمین بودجه خود از بانک مرکزی استقراض میکند، حجم نقدینگی به طور قابلتوجهی افزایش مییابد. همچنین، سیاستهای پولی انبساطی برای تحریک رشد اقتصادی و حمایت از بخشهای آسیبدیده نیز از دیگر عوامل مؤثر در این موضوع هستند.
در کنار افزایش پایه پولی، نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، ضعف در مدیریت هزینههای دولتی است. به عبارت دیگر، عدم توازن میان درآمدها و مخارج دولت، فشار بر منابع بانکی را بیشتر میکند و منجر به افزایش بیشتر بدهیهای دولتی میشود. این وضعیت در نهایت دولت را وادار به استقراض میکند، که خود عامل مهمی در رشد نقدینگی است. این چرخه معیوب، تورم را تشدید میکند و تأثیرات منفی بر قدرت خرید مردم و ثبات اقتصادی دارد.
از طرف دیگر، نظام بانکی ایران با مشکل مطالبات معوق و داراییهای غیرمولد دست و پنجه نرم میکند که سبب شده بانکها نیز برای جبران کمبود منابع خود به منابع بانکی و تسهیلات نقدینگی بیشتری روی آورند. این جریان خود بر رشد نقدینگی دامن میزند و مشکلات ساختاری اقتصاد ایران را پیچیدهتر میکند.
در نهایت، مجموعهای از عوامل مانند نبود سیاستهای مالی انقباضی، مشکلات ساختاری نظام بانکی و عدم برنامهریزی دقیق در مدیریت اقتصادی، سبب شده است که رشد نقدینگی همچنان به عنوان یک چالش بزرگ برای اقتصاد ایران باقی بماند.
۲٫ رشد نقدینگی و تأثیر آن بر تورم
یکی از بزرگترین تهدیدهای رشد نقدینگی در اقتصاد ایران، افزایش نرخ تورم است. وقتی پول بیشتری در جامعه در گردش باشد و در عین حال، تولید داخلی رشد کافی نداشته باشد، فشار تورمی افزایش پیدا میکند. این وضعیت میتواند منجر به افزایش قیمت کالاها و خدمات شود که در نهایت، قدرت خرید مردم را کاهش میدهد.
علاوه بر این، رشد نقدینگی باعث میشود تقاضا برای کالاها و خدمات از عرضه پیشی بگیرد و همین عدم توازن، بازار را مستعد نوسانات قیمتی و جهشهای تورمی میکند. از آنجایی که اقتصاد ایران با چالشهایی مانند کمبود سرمایهگذاریهای مولد و محدودیت در تولید مواجه است، افزایش نقدینگی اغلب به سمت بازارهای غیرمولد مانند ارز، طلا، مسکن و خودرو سوق پیدا میکند. این رفتار سرمایهگذاری در بازارهای غیرمولد باعث افزایش قیمتها در این بخشها شده و تورم را به شکلی غیرقابل کنترل تشدید میکند.
در نتیجه، این روند تورمی اثرات منفی عمیقی بر ساختار اقتصادی و اجتماعی کشور میگذارد. کاهش ارزش پول ملی و افزایش هزینههای زندگی، شرایط را برای خانوارها و اقشار کمدرآمد دشوارتر میسازد و فشار اقتصادی را بر طبقات مختلف جامعه، بهویژه طبقات آسیبپذیر، افزایش میدهد. برای جلوگیری از ادامه این روند، اصلاحات ساختاری و سیاستهای کنترل نقدینگی از جمله ضروریات سیاستگذاری اقتصادی به شمار میرود.
۳٫ نقش نقدینگی در ایجاد فرصتهای سرمایهگذاری
با وجود تهدیدهای ذکرشده، نقدینگی در صورت هدایت درست میتواند به فرصتهای سرمایهگذاری تبدیل شود. اگر دولت و بانک مرکزی بتوانند نقدینگی را به سمت بخشهای تولیدی هدایت کنند، این امر میتواند به افزایش تولید و اشتغال منجر شود. به عنوان مثال، سرمایهگذاری در زیرساختهای اقتصادی، بخشهای صنعتی و طرحهای عمرانی میتواند موجب رشد اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری شود.
۴٫ چالشها و موانع مدیریت نقدینگی
مدیریت نقدینگی در ایران با چالشهای متعددی همراه است. یکی از مشکلات اصلی، ضعف در ابزارهای پولی و مالی برای کنترل نقدینگی است. همچنین، سیاستهای ناپایدار اقتصادی و تغییرات مداوم در قوانین و مقررات، سرمایهگذاران و مردم را نسبت به آینده بیاعتماد میکند. این مسائل باعث میشوند که بخش قابلتوجهی از نقدینگی به سمت بازارهای سفتهبازی و موازی همچون طلا، ارز و مسکن هدایت شود که نه تنها به اقتصاد کمکی نمیکند، بلکه میتواند باعث افزایش نوسانات اقتصادی شود.
۵٫ راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت رشد نقدینگی
برای مدیریت مؤثر رشد نقدینگی در اقتصاد ایران، نیاز به اجرای سیاستهای دقیق و پایدار است. افزایش شفافیت اقتصادی، اصلاح نظام بانکی و هدایت نقدینگی به سمت بخشهای مولد از جمله اقداماتی هستند که میتوانند تأثیرات منفی رشد نقدینگی را کاهش دهند. علاوه بر این، کاهش وابستگی دولت به بانک مرکزی و تقویت بازار سرمایه میتواند از رشد بیرویه نقدینگی جلوگیری کند.
در کنار این راهکارها، اصلاحات مالیاتی و افزایش کارایی نظام مالیاتی نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است. با افزایش درآمدهای مالیاتی و کاهش فرار مالیاتی، میتوان بخشی از نیازهای بودجهای دولت را تأمین کرد و وابستگی به استقراض از بانک مرکزی را کاهش داد. همچنین، ایجاد زیرساختهای لازم برای جذب سرمایهگذاریهای داخلی و خارجی در بخشهای تولیدی، گامی مؤثر در جلوگیری از رشد نقدینگی در بازارهای غیرمولد و کاهش تورم خواهد بود.
افزایش بهرهوری در بخشهای تولیدی و صنعتی و توسعه صادرات غیرنفتی نیز میتواند منابع ارزی کشور را تقویت کند و فشار بر نقدینگی داخلی را کاهش دهد. در نهایت، اصلاحات در نظام بانکی، از جمله بهبود مدیریت ریسک اعتباری و کاهش مطالبات غیرجاری، میتواند به بهبود نقدینگی در بانکها و هدایت آن به فعالیتهای اقتصادی پایدار و مولد کمک کند.
نتیجهگیری
رشد نقدینگی در اقتصاد ایران به عنوان یک شمشیر دو لبه عمل میکند؛ از یک سو، میتواند تهدیدی برای افزایش تورم و کاهش قدرت خرید مردم باشد و از سوی دیگر، اگر به درستی مدیریت شود، فرصتی برای افزایش تولید و اشتغال فراهم کند. موفقیت در مدیریت این چالش بستگی به توانایی دولت و بانک مرکزی در اعمال سیاستهای منسجم و کارآمد برای هدایت نقدینگی به سمت بخشهای مولد اقتصادی دارد.
منابع
- حسینی، علی و همکاران. “تحلیل اثرات رشد نقدینگی بر تورم در اقتصاد ایران.” نشریهی اقتصاد ایران، ۱۴۰۲.
- سازمان برنامه و بودجه ایران. “گزارش تحلیلی وضعیت نقدینگی و راهکارهای مدیریت آن.” ۱۴۰۱.
- نظری، فرهاد. “سیاستهای پولی و نقش آن در کنترل تورم.” مجلهی پول و بانک، ۱۴۰۰.
بیشتر بخوانید:
- جذابیت بورس ایران برای سرمایهگذاری: آیا همچنان گزینهای مطمئن است؟
- قیمت دلار و یورو صرافی ملی امروز ۲۱ آبان ۱۴۰۳ / افزایش قیمت دلار و یورو
- محدودیت مصرف برق و گاز در فصل سرد / جزئیات برنامه مدیریت مصرف یا قطع برق
انتهای پیام
