نسل زد، نسلی که در بحران‌های اقتصادی و بی‌ثباتی بزرگ شده، امروز بیش از هر زمان دیگری به دنبال راه‌های سریع برای کسب درآمد است. اما چرا این نسل به «پول آسان» گرایش پیدا کرده و این پدیده چه تأثیراتی بر فرهنگ و جامعه می‌گذارد؟ در گفت‌وگو با دکتر رضا پناهی، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی، به بررسی ریشه‌ها و عواقب این گرایش پرداخته‌ایم. آیا نسل زد می‌تواند از این چرخه رهایی یابد؟ پاسخ را در این گزارش بخوانید.

دکتر رضا پناهی، جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی، در گفتگو با پایگاه خبری تحلیلی رویداد ۳۶۰، به بررسی پدیده «رویای پول آسان» در میان نسل زد (نسل جوانی که از اواسط دهه ۹۰ میلادی به دنیا آمده‌اند) پرداخته است. این نسل به دلیل شرایط خاص اقتصادی و اجتماعی‌ای که در آن بزرگ شده‌اند، گرایش زیادی به کسب درآمد سریع و بدون تلاش دارند. نسل زد به عنوان نخستین نسل اجتماعی که از دوران جوانی با دسترسی به اینترنت و فناوری‌های دیجیتال قابل حمل رشد کرده‌اند به عنوان بومیان دیجیتال شناخته می‌شوند. این گفتگو به چالش‌های اجتماعی و فرهنگی مربوط به این پدیده پرداخته و دلایل و عواقب آن را مورد بررسی قرار می‌دهد.

دکتر پناهی، نسل زد در ایران به طور خاص تمایل زیادی به کسب درآمد سریع و به اصطلاح «پول آسان» نشان می‌دهد. چرا این پدیده در این نسل به شدت در حال گسترش است؟

پناهی: همان‌طور که اشاره کردید، این گرایش در نسل زد بیشتر دیده می‌شود. یکی از دلایل اصلی این است که این نسل در شرایط اقتصادی سخت و پر از بی‌ثباتی بزرگ شده است. بحران‌های اقتصادی، بیکاری بالا، تورم و ناتوانی در تأمین نیازهای اساسی، باعث شده‌اند که بسیاری از جوانان در جستجوی راه‌های سریع و ساده برای کسب درآمد باشند. در واقع، نسل زد به دلیل مشکلات اقتصادی و نگرانی‌های فزاینده در مورد آینده، به دنبال راه‌هایی برای فرار از این وضعیت است و «ایزی مانی» به نظر می‌رسد که راه حلی سریع برای این مشکل باشد.

از طرفی پیشرفت سریع تکنولوژی در چند سال اخیر و ظهور کسب و کارهای اینترنتی بسترهای درآمدزایی جدیدی ایجاد کردند که با روش های سنتی کسب و کار و درآمدزایی بسیار متفاوت هستند. امکانات جدید که فضی مجازی برای ارزش آفرینی و از منظر دیگر جلب توجه در مقیاس بالا ایجاد کرده اند، توقعات نسل جدید از بیزینس و کار را نیز تحت تاثیر قرار داده است.

آیا می‌توانید توضیح دهید که چگونه فرهنگ «پول آسان» در شبکه‌های اجتماعی و تبلیغات اینفلوئنسرها در حال شکل‌گیری است و چرا نسل زد این تبلیغات را می‌پذیرد؟

پناهی: شبکه‌های اجتماعی به یک بستر اصلی برای تبلیغات «پول آسان» تبدیل شده‌اند. اینفلوئنسرها، که معمولاً نمادهای موفقیت و رفاه به شمار می‌روند، اغلب این روش‌های سریع و پر سود را تبلیغ می‌کنند. جوانان، به ویژه نسل زد که به شدت درگیر فضای مجازی هستند، در معرض این تبلیغات قرار می‌گیرند و باور می‌کنند که این روش‌ها راه‌حل‌های واقعی برای مشکلات مالی‌شان هستند. در واقع، این تبلیغات با وعده‌های زندگی بهتر و سریع، احساس جا ماندن از فرصت‌ها را در این نسل ایجاد می‌کنند و باعث می‌شود که بدون تحقیق وارد این طرح‌ها شوند. این در حالی است که پشت این وعده‌ها، اغلب واقعیت تلخی از کلاهبرداری‌ها و خسارت‌های مالی نهفته است.

شما به عنوان یک جامعه‌شناس، چه عواقب فرهنگی و اجتماعی را برای نسل زد در پی این گرایش به «پول آسان» می‌بینید؟

پناهی: در بلندمدت، این پدیده می‌تواند تأثیرات منفی عمیقی بر نسل زد و جامعه به طور کلی داشته باشد. از نظر فرهنگی، این گرایش باعث می‌شود که ارزش‌های سنتی مانند سخت‌کوشی و تلاش مستمر جای خود را به ذهنیت «کسب سریع» دهند. این می‌تواند به تضعیف اخلاق کاری و مسئولیت‌پذیری منجر شود و در نهایت فرد را به یک انسان منفعل و بی‌انگیزه تبدیل کند که به دنبال میان‌برهای مالی است و به جای تقویت مهارت‌ها و بهبود توانمندی‌ها، به دنبال راه‌های آسان برای کسب پول می‌رود. از نظر اجتماعی، این نوع گرایش می‌تواند به افزایش جرایم اقتصادی و اجتماعی منجر شود، چون افراد بیشتر به سمت طرح‌های کلاهبرداری می‌روند و در نتیجه بی‌اعتمادی عمومی نسبت به نهادهای اقتصادی و اجتماعی گسترش پیدا می‌کند.

با توجه به این واقعیت‌ها، چه پیشنهاداتی برای کاهش این گرایش به «پول آسان» و بازگشت به ارزش‌های کاری در نسل زد دارید؟

پناهی: اول از همه، باید سیستم آموزشی را تغییر دهیم. آموزش مهارت‌های مالی، تفکر انتقادی و آموزش‌هایی که جوانان را قادر سازد تا ارزش کار و پشتکار را درک کنند، امری ضروری است. همچنین، ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار و حمایت از کارآفرینی باید در اولویت قرار گیرد. علاوه بر این، رسانه‌ها باید نقش فعالی در آگاه‌سازی مردم ایفا کنند و تبلیغات گمراه‌کننده را محدود کنند. جوانان باید از خطرات و تبعات این روش‌ها آگاه شوند و یاد بگیرند که هیچ ثروتی بدون تلاش و پشتکار حاصل نمی‌شود. ما باید به این نسل کمک کنیم که به جای دنبال کردن پول آسان، بر توسعه مهارت‌ها و برنامه‌ریزی برای آینده تمرکز کنند.

به نظر شما، چطور می‌توان نسل زد را از چالش‌های موجود رهایی داد و به سمت یک جامعه پایدار و خلاق هدایت کرد؟

پناهی: برای این کار، باید یک تغییر فرهنگی و اجتماعی گسترده ایجاد شود. ایجاد فرصت‌های واقعی برای موفقیت، تقویت فرهنگ کارآفرینی، و تشویق به خودباوری و مهارت‌آموزی می‌تواند گام‌های مؤثری در این مسیر باشد. نسل زد به دنبال معنا و هدف است و اگر بتوانیم این اهداف را از طریق فرصت‌های شغلی پایدار و آموزش‌های کاربردی به آنها ارائه دهیم، آنها از دنبال کردن مسیرهای کوتاه‌مدت و پرخطر منصرف خواهند شد و به سوی ساختن آینده‌ای روشن‌تر هدایت خواهند شد.

مطالعه بیشتر:

• چرا مردم به دنبال پول آسان یا ایزی مانی Easy Money هستند؟
• ایزی مانی، زنگ خطری برای فرهنگ کار و اخلاق در ایران
• حذف صفر از پول ملی / حداقل شش صفر نیاز است!

انتهای پیام